Rozdział dwudziesty siódmy

Wrzesień 1942 r., Warszawa, strona aryjska

     Kiedy otworzyła oczy, nic się nie zmieniło. Znów powitał ją ten sam bielony sufit, nienaturalnie nisko zawieszony nad głową. Zza okna słychać było pianie koguta i gdakanie kur, które szybko zostało zagłuszone przez kościelne dzwony. Westchnęła, jęknęła i zakryła głowę poduszką. Dopiero świtało. Przez chwilę leżała, starając się przekonać samą siebie, że wcale nie musi wstawać. Próbowała już, ale nic z tego nie wyszło: kiedy któregoś dnia nie pojawiła się na śniadaniu, przyszła siostra zakonna, stara i zrzędliwa, po czym wyciągnęła ją z łóżka, twierdząc, że czemu jak czemu, ale panującemu w klasztorze rygorowi poddać się musi. Dobrze, że nie kazali jej chodzić na modlitwy, bo tego by chyba nie zniosła.

     Przez pierwsze dwa dni Rachela myślała, że jest tu gościem. Siostry traktowały ją jednak bardziej jak jedną z nich, chociaż nie kazały jej nosić habitu. Zamiast tego przyniosły jej kilka śmierdzących stęchlizną, zbyt dużych, znoszonych sukienek, bowiem nie dało się nie zauważyć, że przyjechała tu zupełnie bez bagażu. Nie kazały jej też się modlić, ale przyniosły modlitewnik, bo podobno bez względu na wszystko, modlitw katolickich powinna się nauczyć. Żadna z nich nie umiała powiedzieć kiedy wróci Faust. Kiedy Blumówna zaczęła pytać o to kilka razy dziennie, powiedziano jej, że nikt żadnego Fausta nie zna. Zwracały się do niej „pani Soderberg” lub „panno Reni”, w zależności od sytuacji i wcale nie dziwiły się temu, że pomimo niemieckiego rodowodu znakomicie posługuje się językiem polskim. Nawet nie zapytały, jak naprawdę ma na imię, ale Rachela składała to na karb tego, że musi przyzwyczaić się do swojej nowej tożsamości, by nawet wyrwana z głębokiego snu była w stanie bezbłędnie wyrecytować swoją legendę.

     Była tu już okrągły tydzień. Tydzień, odkąd zdała sobie sprawę, że została oszukana. Miała wrażenie, że tym razem została naprawdę zamknięta w więzieniu, bo na wyposażenie niewielkiej celi składało się jedynie wąskie łóżko, stolik nocny, miednica i klęcznik. Zimnej podłogi nikt nie raczył ogrzać choćby najlichszym dywanikiem, a od grubych, starych murów ciągnęło chłodem i wilgocią. Blumówna bardzo chciała wrócić do ciasnego pokoiku w mieszkaniu agenta. W s z y s t k o   było lepsze od tego, co przeżywała teraz.

     Zdjęła z głowy poduszę, wstała z trudem. Z ustawionego pod przeciwległą ścianą klęcznika wzięła wymięty, zniszczony modlitewnik, otworzyła go na zaznaczonej stronie, usiadła na łóżku. Przez chwilę bezmyślnie gapiła się na ścianę ozdobioną jedynie surowym, drewnianym krucyfiksem, po czym zaczęła głośno czytać:

     – Pater noster, qui es in caelis sanctificetur nomen tuum…

     Drzwi skrzypnęły, do celi weszła jedna ze starszych sióstr zakonnych, którą Rachela znała z widzenia. Przestała więc czytać modlitwę i czekała na jakieś słowo ze strony zakonnicy. Kiedy siostra zakonna zorientowała się, że Blumówna nie ma zamiaru się przywitać, rzuciła oschle:

     – Proszę się ubrać, panno Soderberg.

     Potem wyszła. Rachela jeszcze przez chwilę siedziała zupełnie bezmyślnie, z otwartym modlitewnikiem na kolanach.

***

     Na początku myślała, że, jak zwykle rankiem, będzie pracować, doglądając kręcącego się po podwórzu drobiu, sypać ziarno albo zbierać jajka, jednak, ku jej ogromnemu zdziwieniu, została zabrana wprost do kościoła. Nieco opierała się przed wejściem do świątyni, więc prowadząca ją siostra przełożona, przez wszystkich nazywana siostrą Teklą, popchnęła ją mocno.

     – Chcę tylko z tobą porozmawiać – rzuciła przy tym, bardzo stanowczym głosem.

     Żydówka niepewnie usiadła w jednej z ławek, zastanawiając się, o czym siostra przełożona nagle chciała z nią rozmawiać. Odkąd tu przybyła, starsza kobieta nawet nie zamieniła z nią słowa, nie zainteresowała się niczym, nawet jej skargami i irytującymi pytaniami o Fausta. By jakoś się uspokoić, rozejrzała się po wnętrzu: kościół był niewielki, ciemny i zimny, jak cały klasztor. Nie było tu wielu ozdób, ograniczały się one do dwóch pociemniałych ze starości obrazów na ścianach oraz ogromnego krzyża w ołtarzu głównym. Jeśli było coś więcej, to ze swojego miejsca Blumówna nie mogła tego zauważyć.

     Zakonnica usiadła obok i przez chwilę przyglądała się Racheli. Dziewczyna musiała przyznać, że siostra przełożona budziła zaufanie: jej okrągła, nieco androgeniczna twarz, szare, przenikliwe oczy, otoczone siateczką zmarszczek i  rozciągnięte w dobrotliwym uśmiechu, szerokie usta sprawiały, że chciało jej się zwierzać. To znaczy, chciałoby się, gdyby nie to, że Rachela i tak mocno postanowiła powtarzać swoją legendę, dopóki sama w nią nie uwierzy.

     – Faust powinien pojawić się tu na dniach. Przynajmniej do tego się zobowiązał – powiedziała siostra Tekla.

     Rachela uświadomiła sobie, że patrzy na nią z otwartymi ustami, więc czym prędzej je zamknęła. Niemniej jednak musiała przyznać, że taka informacja po wielu nieudanych próbach, które przywiodły ją do pesymistycznej rezygnacji, była niejakim szokiem.

     – Czy mnie stąd zabierze? – zapytała.

     Zakonnica uśmiechnęła się.

     – Nie sądzę, by miało nastąpić to tak szybko. Dzięki jego przyjaciołom wiemy, kim byłaś wcześniej, ale teraz jesteś Reni Soderberg: kto inny, jeśli nie my przygotuje cię lepiej do życia w nowej roli i wyznawania nowej religii?

     Rachela prychnęła, autentycznie oburzona.

     – Nie dam się ochrzcić! – zastrzegła. Zakonnica uśmiechnęła się na to jeszcze szerzej.

     – Nikt cię do tego nie zmusi, ale podstawy musisz znać. Jeśli masz udawać, powinnaś to robić umiejętnie. Reni Soderberg nie jest przecież Żydówką.

     – Och… – mruknęła, autentycznie zawstydzona. – Ja… No, dobrze, ma pani… siostra… rację.

     – No to co, zaczniemy pierwszą lekcję? Nie chciałbym, żeby Faust wrócił i zauważył, że przez cały ten tydzień się obijałaś.

***

     Wrzesień 1942 r., Berlin

     Podporucznik Boelke już z okien pociągu przyglądał się miastu. Nie był tu ani razu, odkąd dostał rozkaz wyjazdu do Warszawy. Nie mógł powiedzieć, że tęsknił. Niestety. Westchnął, przyglądając się kominom fabrycznym na Marinfelde* – pomyślał, że powinien się tam wybrać. W końcu nie mógł zliczyć wieczorów, które tam spędził, będąc jeszcze studentem. Jeden z profesorów prawa mówił, że najlepszą metodą, by zostać dobrym stróżem prawa, jest poznać jego wrogów. Część tych wieczorów oczywiście Veit spędził wertując nudne i tendencyjne podręczniki biologii, w których darwinizm był uznawany za największe objawienie i podręczniki prawa, które wyjaśniały prawa, które i tak były już wszystkim znane, a przez resztę wolnych nocy włóczył się po Marinfelde, zaglądając do tanich szynków i brudnych burdeli, w nadziei, że dostanie w zęby. To samo robił teraz, krążąc po warszawskiej Pradze. Może tego potrzebował, może potrzebował rozładować agresję, chciał poczuć się zagrożonym, odpowiedzieć atakiem. Jeszcze nie było tak źle, by atakował sam siebie, ale Veit dobrze wiedział, że to niebezpiecznie cienka granica, którą łatwo przekroczyć. Gdy frustracja rosła, wystarczyło pójść na Marinfelde. Kilka razy wrócił bez pieniędzy i z podbitym okiem lub obitymi żebrami. Ojciec sądził, że Veit oddaje się jedynie prawdziwie męskim rozrywkom, takim jak nielegalnie organizowane mecze bokserskie, natomiast chłopak zwyczajnie płacił jednemu z pijaczków za lekkie poturbowanie. Ot, taka fanaberia bogatego. Wielu takich oryginałów jak młody Boelke kręciło się nocami po Marinfelde.

     Na Dworcu Głównym jak zawsze był tłok. Nie bez trudu podporucznik odszukał adiutanta swego ojca, który miał go zawieźć do domu. Adiutant był młodym, młodszym do Veita, chłopakiem o idealnie niebieskich oczach i jasnych włosach, wysokim i barczystym – typ B, to jeszcze Faust umiał odróżnić. Przywitali się oszczędnie a przez drogę nie zamienili nawet słowa. Zresztą, nigdy ze sobą zbyt wiele nie rozmawiali. Tokowali raczej na jakieś tematy bez znaczenia, nie słuchając się wzajemnie. Tolerowanie się w zupełności wystarczyło. Na szczęście nie było obowiązku lubienia wszystkich ludzi z towarzystwa ojca.

     W domu przywitał go chłód i ciemność. Willa nigdy nie była przesadnie jasna, ale Veit miał dziwne wrażenie, że odkąd wyjechał, dom jakby dziwnie się zakurzył i skurczył. A przecież nie wyjechał tak dawno! Z pewnością to wina tego, że Jadwisia już nie była tak młoda oraz sprawna jak kiedyś. Zabawne. Dla Veita Jadwisia zawsze była starszą, pomarszczoną kobietą.

     Wszystko się pozmieniało.

     Adiutant poinformował, że ojciec wróci wieczorem, po czym odwrócił się na pięcie i odszedł. Po chwili Boelke usłyszał odgłos silnika, a potem chrzęst opon na żwirze. Samochód odjechał. Nie zastanawiając się dłużej nad kondycją domu, skierował się wprost do kuchni. Jadwiśka plątała się po niej, podśpiewując coś pod nosem. Przez chwilę stał w progu, oparty o framugę, co miał w młodości w zwyczaju. Splótł ręce na piersi i czekał, aż kucharka go zauważy. Zaawansowany wiek sprawił, że jeszcze bardziej ogłuchła. Boelke pomyślał, że niedługo trzeba się będzie postarać o nową pomoc domową – refleksja ta przyszła niespodziewanie nagle i nie towarzyszyły jej żadne głębsze emocje. Veit zawstydził się własną bezdusznością. Wszak oto przed nim stoi kobieta, która właściwie  go wychowywała, którą zwykł był traktować jak traktuje się ciotkę lub babcię. Co za wstyd!

     – Dzień dobry – powiedział.

     Jadwiga odwróciła się gwałtownie.

     – Och, paniczu! Już panicz jest? Myślałam, że będziesz wieczorem! – zawołała, jak zwykle mieszając formy grzecznościowe z familiarnymi. Nigdy nie ustalili, jak właściwie powinna się do niego zwracać. Przy rodzicach zawsze używała formalnej formy, nazywając go „paniczem”, czym nieustannie go zawstydzała. Dlatego też zawsze, gdy rozmawiali na osobności, prosił ją, by mówiła mu po imieniu. W efekcie takiego podziału, ciągle mieszała obie formy.

     – Nie. – Uśmiechnął się pobłażliwie. – To ojciec ma być dziś późno – wyjaśnił.

     Kucharka machnęła na to wszystko ręką, jakby chciała powiedzieć „wszystko jedno!”, a potem podeszła do niego, by, jak zwykle, krótko go uścisnąć. Pachniała mąką, stęchlizną i trutką na mole, jak zawsze. Nawet ubrania nosiła te same, w których widział ją przed wyjazdem.

     – Ależ panicz wygląda! – zawołała, gdy już mu się przyjrzała. Veit nie wiedział, czy to komplement czy nagana, ale z brzmienia jej głosu wywnioskował, że bliżej było ku temu drugiemu. – Tak… poważnie!

     Nie wiedział, co na to odpowiedzieć, więc uśmiechnął się tylko.

     – Siadaj, chłopcze, musisz być zmęczony po tak długiej podróży! – rzekła, by zamaskować zakłopotanie. Zawsze, gdy nie wiedziała, co powinna zrobić, wygłaszała rozkazy, dodając do nich oczywiste stwierdzenia.

     – Tak – potwierdził jednak, po czym posłusznie usiadł.

     Przez kolejnych kilka chwil przyglądał jej się bez słowa. Kiedy już postawiła przed nim filiżankę kawy, sama usiadła, po czym zażądała:

     – No, niechże panicz opowiada. Co panicz taki milczący? Dobrze paniczowi w tej Warszawie idzie?

     – Dobrze, Jadwisiu – odparł, uciekając wzrokiem. Bawił się filiżanką, gorączkowo myśląc, co jeszcze mógłby powiedzieć. Zdał sobie sprawę, że lista rzeczy, o których mogą rozmawiać jest żałośnie krótka. – Ale nie mogę nic ci powiedzieć. Wszystko objęte jest tajemnicą śledztwa.

     – Toż i ja o śledztwa żadne nie pytam, paniczu. Ja się o ciebie, chłopcze, pytam. Nie wpakowałeś się oby w nic złego? Prowadzisz się moralnie? Nie krzywdzisz nikogo bez potrzeby?

     Veit nagle zapragnął opowiedzieć kucharce o przesłuchaniach i nieudanych śledztwach. O szwendaniu się po Pradze i o ukradkowych wizytach w getcie. Chciał powiedzieć o Kmicicu i wrażeniu odrzucenia. O samotności, nerwach oraz nieprzespanych nocach. A nade wszystko chciał powiedzieć o Racheli, pochwalić się komuś samolubnie swoją odwagą i dobrocią. Chciał ponarzekać na swoją brutalność wobec Basi, a potem zebrać cięgi za niedelikatność, przez którą zranił wrażliwą, młodą dziewczynę. Ale wiedział, że to absolutnie nie wchodzi w grę, więc odpowiedział:

     – Ze mną wszystko dobrze, powiedziałem przecież. Nie robię niczego złego.

     Jadwiga patrzyła na niego przez chwilę, zupełnie tak, jakby chciała przewiercić go wzrokiem. Veit zawsze bał się tego wzroku, bo gdy kobieta tak na niego patrzyła, miał wrażenie, że grzebie mu w myślach. Odwrócił wzrok, chcąc ukryć jak najwięcej.

     – A dobrego? – zapytała w końcu.

     – Kilka dobrych rzeczy zrobiłem, Jadwisiu – odparł niemal natychmiast, usprawiedliwiającym tonem. Ona wiedziała, był tego pewien.

     – Żeby tylko nic z tego złego nie wynikło… Pański ojciec byłby zupełnie zdruzgotany! – mruknęła, bardziej do siebie niż do niego.

     Nie skomentował. Zaskoczyło go to, że wiedziała. Przecież czarownice nie istnieją, wszyscy to wiedzą!

     – Nic mi nie będzie, Jadwisiu. Nie martw się.

     – A i nie martwię się przecież! – Machnęła ręką, jakby nagle obruszona, że on też przyłapał ją w momencie słabości.

     Przez chwilę milczeli, nie wiedząc, jak wybrnąć. Stara kucharka kręciła się nerwowo, na swoim miejscu. W końcu westchnęła i powiedziała:

     – Z twoim ojcem nie jest najlepiej.

     Veit poczuł, jak dopada go wszechogarniające zimno, jak zawsze, gdy był zdenerwowany. Nagły, niespodziewany strach sprawił, że gardło miał ściśnięte tak, że nie mógł nic powiedzieć. Nie spodziewałby się takiej reakcji, nie po tym, co zwykł był myśleć o Heinrichu i jak zwykł go traktować. Czasem wydawało mu się, że lepiej byłoby, gdyby to ojciec umarł, że lepiej byłoby, gdyby matka wychowała go sama. Często myślał, że to ojciec powinien być na jej miejscu, że by go nie żałował. Teraz perspektywa krzywdy, która mogła mu się stać, lub, co gorsza, choroby, budziła w Veitcie przerażenie. Nie wiedział, jak poradziłby sobie z kolejną stratą.

     – C-co mu jest? – zapytał.

     – Starość.

***

     Kiedy już siedział w pociągu, usypiany miarowym stukotem, pomyślał, że to, co dolegało jego ojcu, to z pewnością starość. Jeszcze nigdy nie widział, by ten krzepki mężczyzna miał takie problemy z poruszaniem się i koncentracją. Niezwykle mało mówił. To było wyjątkowo dziwne, jeśli się weźmie pod uwagę to, że Heinrich zawsze był energiczny i gadatliwy. A przynajmniej nigdy nie przepuścił okazji, by krytykować poczynania Veita.

     Spędzony w domu tydzień był tygodniem spokojnym, cichym i milczącym. Podporucznik kręcił się po willi, dopakowując powoli rzeczy, o których zdążył już zapomnieć. Zabrał kilka książek, starannie wyselekcjonowanych dzieł literatury rosyjskiej, których nie miał w rękach co najmniej od dziesięciu lat. Dołożył coś Kafki, darując sobie literaturę niemiecką, którą i tak świetnie znał. Wieczorami wychodził, by jak zwykle odwiedzić speluny na Marinfelde, ale z zaskoczeniem zdał sobie sprawę, że dzielnica nie jest już tym, czym była wcześniej. Wiele szynków zamknięto, na ich miejsce otwierając tanie burdele. Ulice były puste i tylko z poukrywanych w zaułkach przybytków słychać było pijackie śpiewy. Veit stwierdził, że już nie będzie tu przychodzić, bo gdy porównać Marinfelde do Pragi, to warszawska dzielnica zdecydowanie wygrywała, chociaż jeszcze miesiąc temu powiedziałby, że to na Marinfelde łatwiej dostać w pysk.  

     W czasie pożegnalnej kolacji również praktycznie nie zamienił słowa z ojcem. Nawet specjalnie zaproszony adiutant, Volker, nie uratował sytuacji swoimi bezsensownymi anegdotami, na które zarówno Faust, jak i jego ojciec odpowiadali półsłówkami. Veit czuł się niezręcznie, jakby nie na miejscu. Oczywistym było, że ojca zajmują sprawy zupełnie różne od tych, które zajmowały jego, Veita. W końcu Heinrich był w sztabie, planował wojnę, w której Veit nie walczył.

     Kiedyś Heinrich, zapytany o wojenne wspomnienia, powiedział mu tylko jedno zdanie: wojna to wyczekiwanie. Faust nie rozumiał wtedy, co to miało znaczyć, być może dlatego, że nigdy nie walczył w jednostce liniowej. Niemniej jednak teraz, w drodze powrotnej do Warszawy zdał sobie sprawę, że nareszcie wie, co ojciec miał na myśli.

     Veit tak naprawdę walczył na wojnie, naprawdę w pierwszej linii. Co prawda dziwna to była wojna, ryzykowana i ukryta pod wojną frontową, ale ryzykował życiem nie bardziej niż szeregowiec. Veit przez ten tydzień w Berlinie zdążył stęsknić się za swoją wojną, za kolejnym dniem, kiedy będzie się nerwowo oglądał, za kolejną rozmową, w czasie której w słowach swego rozmówcy będzie szukał potwierdzenia, że władze już odkryły jego działalność szpiegowską, za kolejnym popołudniem, które spędzi w parku, czekając na posłańca z wiadomością lub na łącznika, któremu wiadomość przekazać należało, za krótkimi chwilami, kiedy to, z sercem w gardle, szmuglował do mieszkania uwolnionych z aresztu lub ukrywał w nim tych, którzy do tego aresztu mogli trafić. Veit walczył w wojnie i rzeczywiście, była ona wyczekiwaniem: na kolejny dzień, kiedy będzie mógł niespokojnie wypić kawę i niespokojnie pełnić swoje obowiązki, a wieczorem cieszyć się, że oto mija kolejny dzień, który mimo wszystko udało mu się przeżyć.

     Wojna to wyczekiwanie na niewiadome.

***

     Wrzesień 1942 r., Warszawa, strona aryjska

     Obudził ją dojmujący chłód. Urywanymi, niezbornymi ruchami naciągnęła na ramiona koc, skuliła się na twardej pryczy, wciąż do niej nieprzyzwyczajona. Wciąż była gdzieś na granicy snu i jawy, kiedy, słysząc pianie koguta, pomyślała, że świta. Nie chcąc być po raz kolejny niedelikatnie wyrwaną ze snu przez siostrę zakonną, przeciągnęła się więc leniwie, po czym otworzyła oczy.

     Siedział pod ścianą obok klęcznika, dziwnie skulony, długie nogi miał podciągnięte aż po brodę. We wciąż panującym półmroku widziała niewiele, ale wydał jej się wymięty i chory. Kiedy zauważył, iż się obudziła, zerwał się na równe nogi, jakby nagle przerażony, iż Rachela jest świadoma jego obecności w celi. Koszulę miał pomiętą i brudną. Postąpił do przodu jeden krok, potem kolejny. Przykucnął przy jej łóżku i dopiero wtedy mogła mu się przyjrzeć. Chociaż się uśmiechał, nie mogła nie zauważyć ciemnych kręgów pod jego oczyma. Śmierdział potem i tytoniem. Rozciągnięte w uśmiechu usta miał spierzchnięte, pokryte białym nalotem. Rzeczywiście wyglądał niezdrowo. A już na pewno wyglądał na dużo starszego, niż w rzeczywistości był.

     – Witaj, Nachela – wyszeptał.

*berlińska dzielnica biedoty

Mwehehe, wiem, że zostawić was z takim cliffhangerem to w ogóle zbrodnia, ale jeszcze nie robiłam takich cliffhangerów jak ten. Ale przecież i tak wiecie, kogo zobaczyła Rachela, prawda?

Wiem, że nie było mnie miesiąc, ale egzaminy już praktycznie za mną, więc notki będą się ukazywać raczej regularnie, co dwa tygodnie. Co jak co, ale czeka mnie jeszcze obrona. Tak bardzo cierpię z nadmiaru pracy.

Jeśli mogłabym was jeszcze chwilkę poagitować, to bardzo lobbowałabym za tym, byście w dniach 17-19 czerwca oglądali na TVP1 niemiecki serial „Nasze matki, nasi ojcowie”. Po pierwsze dlatego, że TVP kłamie w reklamach i w ogóle przesadza z reakcją na ten film, co udowodniłam TU, ale przede wszystkim chciałabym, byście zobaczyli, że to tak naprawdę świetnie zrealizowany serial z wartką akcją, ciekawymi postaciami i fantastyczną muzyką. A do tego grają prawie wszyscy moi ukochani aktorzy niemieccy. Nie mam wątpliwości, że gdybym robiła serial zamiast opka, to zagraliby w nim główne role.

No bo powiedzcie, drogie panie, czy TAKI podporucznik Veit Boelke by was nie ruszył? ;)